Kumar -ister piyango, kazı kazan kartları, casino oyunları, bingo, slot makineleri, internet pokeri veya spor bahisleri olsun- her zamankinden daha kabul edilebilir ve erişilebilir. Çoğu insan için kumar eğlence amaçlı bir aktivitedir. Ancak önemli bir azınlık için ciddi bir soruna dönüşür. Kumar bağımlılığı, kumar bozukluğu olarak da bilinir, önemli bozulmaya veya sıkıntıya yol açan kalıcı ve tekrarlayan sorunlu kumar davranışıyla karakterizedir.

Kumar bağımlılığı ayrıca ailelere, toplumlara ve kamu sağlık sistemlerine ağır bir yük bindirir. Aşırı durumlarda, madde bağımlılığına, depresyona ve hatta intihar düşüncelerine yol açabilir.

Kumar bozukluğu, internet oyunları oynama, kompulsif alışveriş ve egzersiz bağımlılığı gibi maddeyle ilişkili olmayan bağımlılık davranışlarını da içeren davranışsal bağımlılıkların daha geniş bağlamına uymaktadır.

Robert Leeman ve Marc Potenza’nın araştırmasına göre, davranışsal bağımlılıklar, ödül arama davranışı, beynin ödül devresindeki dopamin rolü, tolerans ve yoksunluk semptomlarının gelişimi de dahil olmak üzere madde kullanım bozukluklarıyla birçok temel özelliği paylaşıyor.

Madde bağımlılıkları gibi, kumar bağımlılığı da genellikle genetik, çevresel ve psikolojik faktörler arasındaki karmaşık etkileşimlerden kaynaklanır ve bu da onu çok yönlü ve tedavisi zor bir bozukluk haline getirir. Çevrimiçi kumarın küresel yükselişi sorunu daha da kötüleştirdi, kumarı daha erişilebilir hale getirdi ve özellikle genç yetişkinler ve ruhsal sağlık sorunları geçmişi olan bireyler gibi savunmasız nüfuslar arasında bağımlılık riskini artırdı.

Kumar Bağımlılığının Psikolojisi

Kumar bağımlılığı, birçok psikolojik sürecin etkileşimi sonucu gelişir. Beynin ödül merkezi, risk algısı, bilişsel hatalar ve koşullandırma süreçleri, bireyin kumar oynama alışkanlığını nasıl şekillendirdiğini belirler. Kanıtlar, kumarın beynin ödül sistemini bir uyuşturucunun yaptığı gibi harekete geçirdiğini göstermektedir.

Kumar bağımlılığının gelişimi ve sürdürülmesi, bireyin bilişsel, duygusal ve davranışsal süreçlerini etkileyen karmaşık psikolojik mekanizmalar tarafından yönlendirilir.

Kumar bozukluğunun altında yatan nedenleri ele almak ve tedavi stratejilerini bilgilendirmek için bu mekanizmaları araştırmak önemlidir.

Kumar oynayan bireylerin risk algısı, genellikle gerçekçi olmayan beklentiler ve bilişsel yanılgılar tarafından şekillendirilir.

Bilişsel Mekanizmalar

Bilişsel çarpıtmalar kumar bağımlılığının sürdürülmesinde rol oynar. Bunun nedeni, bireylerin sonuçları kontrol etme veya tahmin etme yeteneklerini nasıl algıladıklarını değiştirmeleridir. Çarpıtılmış inançlar, tekrarlanan kayıplara rağmen kumar oynamaya devam etmeye katkıda bulunur. Bu, bir kişi kaç kez para kaybederse kaybetsin, bir dahaki sefere parayı geri alacağına inandığı anlamına gelir.

 

 

Kontrol Yanılsaması

Kontrol yanılsaması, bireylerin zar atma veya rulet çarkı çevirme gibi rastgele olayların sonucunu etkileyebileceklerine inandıkları bilişsel bir önyargıdır. Kumar oynarken, bu inanç oyuncuların sonuçları kontrol etme yeteneklerini abartmalarına yol açarak, becerinin şansı geçersiz kılabileceği fikrini güçlendirir. Bu bilişsel çarpıtma riskli davranışları artırır ve bireyleri, saf şans oyunlarında bile, uzun süreli kumar oynamaya daha yatkın hale getirebilir.

 

Kumarbazın Yanılgısı

Kumarbaz yanılgısı, önceki kumar olaylarının sonucunun gelecekteki sonuçları etkilediğine dair yanlış inancı ifade eder. Örneğin, bir dizi kayıptan sonra, bir kumarbaz, sonuçların sonunda dengeleneceği varsayımına dayanarak bir kazancın ‘gereken’ olduğuna inanabilir. Bu yanlış düşünce, bireyleri şanslarının yakında değişeceği inancıyla kumar oynamaya devam etmeye teşvik eder, kumar seanslarını uzatır ve finansal kayıpları daha da kötüleştirir.

 

Yakın Kazalar

Yakın isabetler, bir kumarbaz kazanmaya yaklaştığında ancak biraz geride kaldığında meydana gelir, örneğin bir slot makinesinin üç eşleşen sembolden ikisini göstermesi gibi.  Araştırmalar  , yakın isabetlerin beynin ödül sistemini gerçek kazançlara benzer şekilde harekete geçirdiğini, kumar davranışını güçlendirdiğini ve oynamaya devam etme motivasyonunu artırdığını göstermiştir. Bu fenomen, tekrarlanan kayıplara rağmen sahte bir ilerleme ve potansiyel gelecek başarısı hissi yaratarak kumarı sürdürür.

Duygusal Mekanizmalar

Kumar bağımlılığının duygusal faktörlerden de etkilendiği görülmektedir; bireyler genellikle duygularını düzenlemenin veya psikolojik sıkıntılardan kaçmanın bir yolu olarak kumara yönelmektedirler.

 

Duygusal Düzenleme

Birçok kişi stres, kaygı veya depresyon gibi olumsuz duyguları yönetmek için uyumsuz bir başa çıkma mekanizması olarak kumarı kullanır. Kumarın verdiği heyecan, duygusal rahatsızlıktan geçici bir rahatlama sağlayarak davranışı pekiştirir. Zamanla, duygusal düzenleme için kumara bu şekilde güvenmek , bireyler sıkıntıyı hafifletmek için kumara giderek daha fazla bağımlı hale geldikçe bir bağımlılık döngüsüne yol açabilir  .

 

Ödül Hassasiyeti

Kumar bağımlılığı olan kişiler genellikle daha yüksek ödül duyarlılığı sergilerler, yani kumarın sunduğu anlık ödüllere ve heyecana daha duyarlıdırlar. Kazanma beklentisi beynin ödül devrelerini harekete geçirerek dopamin salgılar ve haz ve öfori duyguları yaratır. Ödüllere karşı bu yüksek duyarlılık, bu olumlu hislere duyulan arzunun sürekli kumar oynamayı yönlendirmesiyle bağımlılık döngüsünü güçlendirir.

 

 

 

Kaçışçılık

Bazıları için kumar, kişisel sorunlardan, can sıkıntısından veya hayattan duyulan memnuniyetsizlikten bir kaçış biçimi olarak hizmet eder. Kumara kendilerini kaptıran bireyler, zor duygularla veya yaşam koşullarıyla başa çıkmaktan geçici olarak kaçınırlar. Bu kaçınma davranışı, kumarı bir başa çıkma stratejisi olarak pekiştirir ve bağımlılık döngüsünü kırmayı daha da zorlaştırır.

 

Davranışsal Mekanizmalar

Kumar bağımlılığının altında yatan davranışsal mekanizmalar arasında alışkanlık oluşumu, pekiştirme örüntüleri ve bozulmuş dürtü kontrolü yer alır ve bunların hepsi bozukluğun devam etmesine katkıda bulunur.

 

Alışkanlık Oluşumu

Zamanla kumar davranışları otomatik ve yerleşik hale gelebilir ve uyuşturucu bağımlılığında olduğu gibi alışkanlık haline gelmiş davranış kalıplarına yol açabilir. Bireyler tekrarlayan kumar faaliyetlerine girdikçe, bu davranışlarla ilişkili sinir yolları güçlenir ve kumar oynama isteğine direnmek daha zor hale gelir. Kumarın bu alışkanlık haline gelmiş doğası, bireyler olumsuz sonuçların farkında olsalar bile, kumar oynamayı bırakma çabalarını zorlaştırır.

 

Takviye Programları

Kumar oynamada ödüllerin öngörülemez ve aralıklı olduğu değişken takviye programı, kumar davranışını sürdürmede önemli bir rol oynar. Bu tür takviye, özellikle bağımlılığı sürdürmede güçlüdür, çünkü ödüllerin belirsizliği bireyleri bir sonraki bahsin kazanılacağı umuduyla meşgul eder. Ödüllerin rastgeleliği, kumar oynamanın zorlayıcı doğasını güçlendirir ve davranışı söndürmeyi zorlaştırır.

 

Dürtü Kontrolü

Kumar bağımlılığı genellikle dürtü kontrolü sorunlarıyla ilişkilendirilir, bireyler kumar oynama isteğine karşı koymakta zorlanır, zararlı olduğunu bilseler bile.  Örneğin,  DEHB’niz varsa,  bozulmuş motor kontrolü ve azalmış dopamin nedeniyle istatistiksel olarak kumar sorunu geliştirme olasılığınız daha yüksektir.

Dürtü kontrolünün eksikliği, bireylerin istediklerinde bile davranışta bulunmalarını engelleyememeleri nedeniyle bağımlılık döngüsünü daha da kötüleştirir.

 

Psikolojik Mekanizmaların Kumar Bağımlılığı Üzerindeki Etkisi

Kumar bağımlılığının ardındaki psikolojik mekanizmalar, bozukluğun devam etmesine ve artmasına önemli ölçüde katkıda bulunur. Bilişsel çarpıtmalar, duygusal düzenleme sorunları ve yerleşik davranış kalıpları, bağımlılığın kendi kendini güçlendiren bir döngüsünü yaratmak için etkileşime girer.

Bağımlılık DöngüsüKumar bağımlılığı, bilişsel, duygusal ve davranışsal mekanizmaların sürekli ve birbirine bağlı bir döngüsü tarafından sürdürülür. Bu mekanizmaların her biri bozukluğun devam etmesine katkıda bulunur ve bireylerin bağımlılıktan kurtulmasını zorlaştırır.

Kumar Bağımlılığı Nasıl Seyreder?

1. Başlangıç Aşaması

• Kumar genellikle eğlence amaçlı başlar.
• Kişi şanslı hissedebilir ve ilk başlarda kazanç elde edebilir.
• Kazanma hissi kişiyi daha fazla oynamaya teşvik eder.

2. Gelişme Aşaması

• Kumar oynama sıklığı artar, kazanç beklentisi yükselir.
• Kaybedilen parayı geri kazanma isteği ile riskli bahisler oynanır.
• Kişi kumar oynama dürtüsünü kontrol etmekte zorlanmaya başlar.

3. Bağımlılık Aşaması

• Kumar artık bir zorunluluk haline gelir, kontrol kaybolur.
• Maddi kayıplar büyür, borçlanma başlar.
• Sosyal ilişkiler, iş ve aile hayatı olumsuz etkilenir.
• Depresyon, kaygı ve diğer psikolojik sorunlar ortaya çıkabilir.

4. Çöküş ve Sonuçlar Aşaması

• Ciddi mali krizler ve tükenmişlik yaşanır.
• Kişi borçlarını ödemek için yasa dışı yolları deneyebilir.
• Aile içi çatışmalar, iş kayıpları ve psikolojik çöküntüler görülür.
• İntihar düşünceleri gelişebilir.

Kumar Bağımlılığının Sosyal ve Psikolojik Sonuçları

Kumar bağımlılığı, bireyin sadece mali durumunu değil, aynı zamanda ruhsal sağlığını ve sosyal ilişkilerini de olumsuz etkileyebilir.

3.1. Psikolojik Sonuçlar

• Anksiyete ve depresyon: Sürekli maddi kayıplar ve kontrol kaybı, depresif semptomları tetikleyebilir.
• Stres ve kaygı: Kayıpların telafi edilmesi gerektiği düşüncesi, yüksek stres düzeyine neden olabilir.
• Özgüven kaybı: Başarısızlık hissi, bireyin kendine olan güvenini zayıflatabilir.

3.2. Sosyal ve Ekonomik Sonuçlar

• Ailevi sorunlar: Kumar bağımlılığı olan bireyler, aile içinde tartışmalara ve güven kaybına neden olabilir.
• Borçlanma ve iflas riski: Kayıpları telafi etme çabası, bireyin büyük miktarlarda borç almasına yol açabilir.
• İş kaybı: Kumar alışkanlığı, iş performansını düşürebilir ve işten çıkarılma riskini artırabilir.

Kumar Bağımlılığıyla Mücadele Yöntemleri

Kumar bağımlılığı, tedavi edilebilen bir bozukluktur. Bireyin bağımlılığıyla başa çıkabilmesi için çeşitli terapi ve destek programları bulunmaktadır.

4.1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

BDT, bireyin kumar hakkındaki yanlış inançlarını değiştirmeye yönelik bir terapi yöntemidir.

• Kumarbaz yanılgısı ve süperstisyon gibi bilişsel hatalar düzeltilir.
• Kişinin dürtü kontrolünü artırması sağlanır.

4.2. Duygusal Düzenleme Teknikleri

• Stresle başa çıkma mekanizmaları geliştirilir.
• Kişinin farkındalık (mindfulness) ve alternatif aktiviteler ile bağımlılığını yönetmesi sağlanır.

4.3. Destek Grupları

• Gamblers Anonymous (GA) gibi gruplar, bağımlı bireylere destek sağlar.
• Grup terapileri, bireyin yalnız olmadığını ve destek alabileceğini hissetmesine yardımcı olur.